معرفی انواع لوله‌های آب و جنس آن‌ها

در سیستم‌های لوله‌کشی، لوله‌ها نقش اصلی را در انتقال آب، گاز و سایر مایعات ایفا می‌کنند. انواع لوله‌ها بسته به نیاز، شرایط محیطی و بودجه انتخاب می‌شوند. در این مقاله، به معرفی رایج‌ترین انواع لوله‌های آب و ویژگی‌های آن‌ها خواهیم پرداخت.

لوله چیست؟

لوله یک استوانه توخالی است که عمدتاً سطح مقطع دایره‌ای دارد و برای انتقال سیالاتی مانند مایعات، گازها و حتی مواد جامد پودری طراحی شده است. جنس این لوله‌ها معمولاً از فلزات یا مواد پلاستیکی است و بر اساس استانداردهای بین‌المللی و ملی تولید می‌شوند. کیفیت و قیمت لوله‌ها به نوع استاندارد و مواد اولیه استفاده‌شده بستگی دارد. اگرچه لوله‌ها می‌توانند سطح مقطع مربعی یا مثلثی نیز داشته باشند، اما مدل‌های دایره‌ای به دلیل سهولت در حرکت سیالات کاربرد بیشتری دارند و با عنوان "pipe" شناخته می‌شوند.

کاربرد انواع لوله در ساخت و ساز بسیار متنوع است و برای سیستم‌های لوله‌کشی آب، گاز، فاضلاب و حتی تأسیسات حرارتی و برودتی در ساختمان‌ها و پروژه‌های صنعتی استفاده می‌شود. لوله‌ها در صنایع و ساختمان‌ها نقش مهمی ایفا می‌کنند و برای اتصال آن‌ها از قطعاتی مانند زانو و سه‌راهی استفاده می‌شود. این اتصالات می‌توانند جداگانه ساخته شوند یا با خم کردن خود لوله شکل بگیرند. لوله‌ها براساس قطر خارجی (OD) و داخلی (ID) اندازه‌گیری و دسته‌بندی می‌شوند و در برخی صنایع حساس مانند نفت و پتروشیمی، ممکن است به‌صورت سفارشی تولید شوند که قیمت آن‌ها بسته به مواد و فرآیند تولید متفاوت است.

انواع لوله‌های آب

برای خرید لوله آب، آگاهی از ویژگی‌ها و کاربردهای هر نوع می‌تواند تصمیم‌گیری شما را ساده‌تر کند. در این بخش، انواع مختلف لوله‌ها به‌طور خلاصه معرفی می‌شوند.

1. لوله چدنی

لوله‌های چدنی به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی و طول عمر زیاد، انتخابی محبوب در شبکه‌های توزیع آب شهری هستند. این لوله‌ها از چدن ساخته شده و معمولاً قطری بین 5 تا 120 سانتی‌متر دارند. عمر مفید آن‌ها در شرایط عادی به 100 سال می‌رسد. اتصالات لوله‌های چدنی شامل سری و شیر، واشر، و کوپلینگ‌های مکانیکی است. از مزایای این لوله‌ها می‌توان به قیمت مناسب و نصب آسان اشاره کرد، اما با گذشت زمان ممکن است قدرت حمل آب کاهش یابد.

لوله‌های چدنی در چندین کلاس مختلف تولید می‌شوند که هر یک برای تحمل فشارهای متفاوت طراحی شده‌اند. حداکثر فشاری که این لوله‌ها می‌توانند تحمل کنند، 350 PSI است. برای افزایش مقاومت در برابر خوردگی و بهبود عملکرد هیدرولیکی، سطح داخلی این لوله‌ها با ترکیبات شیمیایی یا آستر ملات سیمان پوشش داده می‌شود.

2. لوله آهنی گالوانیزه (G.I)

این لوله‌ها از فولاد نرم ساخته شده و با یک لایه روی برای جلوگیری از زنگ‌زدگی پوشانده می‌شوند. لوله‌های G.I به دلیل وزن کم، قیمت مناسب و امکان برش و خم کردن آسان، برای لوله‌کشی داخلی ساختمان مناسب هستند. عمر مفید این لوله‌ها حدود 10 سال است. با این حال، آب‌های اسیدی یا قلیایی می‌توانند به آن‌ها آسیب برسانند.

3. لوله فولادی

انواع لوله‌های آب از جنس فولادی برای انتقال آب، گاز و دیگر مایعات تحت فشار از یک مکان به مکان دیگر استفاده می‌شوند. این لوله‌ها از ورقه‌های فولادی ساخته می‌شوند و پس از تولید، برای جلوگیری از زنگ زدگی در محلول روی غوطه‌ور می‌شوند. لوله‌های کوچک‌تر معمولاً از جوش‌های داخلی استفاده می‌کنند که اتصالات آن‌ها قابل مشاهده نیست، در حالی که لوله‌های بزرگ‌تر از اتصالات جوشی یا پرچی برخوردارند. عمر مفید این لوله‌ها معمولاً بین 25 تا 50 سال است.

این لوله‌ها سبک بوده و به راحتی با استفاده از جوش به یکدیگر متصل می‌شوند. برای اتصال آن‌ها در فضاهای باز، از فلنج استفاده می‌شود. لوله‌های فولادی به راحتی خم می‌شوند، اما در برابر آب‌های اسیدی و قلیایی حساس بوده و ممکن است دچار خوردگی شوند. تعمیر این لوله‌ها به دلیل ضخامت کم دیواره‌ها دشوار است و همچنین این لوله‌ها تحت فشار خارجی آسیب‌پذیرند.

4. لوله مسی

لوله‌های مسی قطر کمی دارند و به دلیل مقاومت بالای مس در برابر زنگ‌زدگی، دوام زیادی دارند. این لوله‌ها عمدتاً برای حمل آب گرم یا بخار در دماهای بالا استفاده می‌شوند. با وجود قیمت بالای مس، از این لوله‌ها در سیستم‌های خاصی که نیاز به مقاومت حرارتی بالا دارند، استفاده می‌شود.

5. لوله PVC

لوله‌های PVC یکی از پرکاربردترین انواع در صنعت ساختمان هستند. این لوله‌ها سبک، ارزان و مقاوم در برابر زنگ‌زدگی هستند. از PVC برای انتقال آب سرد، آب اسیدی و قلیایی استفاده می‌شود. با این حال، این لوله‌ها برای آب داغ مناسب نیستند و در برابر حرارت بالا مقاومت ندارند. برای انتخاب صحیح و دقیق لوله‌ها، می‌توانید به جدول وزنی لوله مراجعه کنید تا وزن و اندازه‌های مختلف لوله‌های PVC را بر اساس نیاز پروژه خود بررسی کنید.

6. لوله‌های سیمانی آزبست

این لوله‌ها از ترکیب آزبست، سیلیس و سیمان ساخته شده‌اند و به دلیل سبک بودن، نصب آسان و مقاومت در برابر خوردگی، در پروژه‌های خاصی مانند انتقال آب تحت فشار پایین استفاده می‌شوند. این لوله‌ها در مواجهه با بنزین یا محصولات نفتی آسیب‌پذیر شده و عملکردشان کاهش می‌یابد.

ویژگی‌های لوله‌های سیمانی آزبست

• اندازه‌ها: این لوله‌ها در قطرهای ۴ تا ۳۶ اینچ و طول ۱۳ فوت تولید می‌شوند.
• مقاومت بالا: لوله‌های آزبستی انواع لوله‌های آب مختلف ساخته می‌شوند که قوی‌ترین نوع آن‌ها می‌تواند فشار داخلی تا ۲۰۰ PSI را تحمل کند.
• اتصال ویژه: لوله‌ها با استفاده از کوپلینگ‌های ویژه‌ای به هم متصل می‌شوند که شامل یک اسلیو لوله و دو حلقه لاستیکی است که بین لوله و داخل اسلیو فشرده می‌شوند.

مزایای لوله‌های سیمانی آزبست

• مقاومت در برابر خوردگی: اتصال این لوله‌ها در برابر خوردگی بسیار مقاوم است.
• انعطاف‌پذیری: این لوله‌ها به‌اندازه کافی انعطاف‌پذیر هستند تا امکان انحراف ۱۲ درجه‌ای در اطراف منحنی‌ها را فراهم کنند.
• نصب آسان: نصب لوله‌های سیمانی آزبست بسیار ساده است و نیازی به نیروی کار ماهر ندارد.
• اتصال به لوله‌های چدنی: لوله‌های آزبستی می‌توانند به لوله‌های چدنی با استفاده از ترکیبات سولفور متصل شوند.
• سطح داخلی نرم: لوله‌های آزبستی به دلیل داشتن سطح داخلی نرم‌تر، عملکرد بهتری دارند و جریان آب به راحتی از آن عبور می‌کند.

معایب لوله‌های سیمانی آزبست

• آسیب‌پذیری در برابر مواد نفتی: اگر این لوله‌ها در معرض بنزین یا دیگر محصولات نفتی قرار بگیرند، آب‌بندی پلاستیکی آن‌ها ممکن است خراب شود.
• آسیب‌پذیری در برابر حفاری: این لوله‌ها به‌راحتی با ابزار حفاری آسیب می‌بینند.
• عدم قابلیت خم شدن: لوله‌های سیمانی آزبست قابلیت خم شدن بالایی ندارند.

7. لوله بتنی

لوله‌های بتنی پیش‌ساخته در اندازه‌های مختلفی تولید می‌شوند. این لوله‌ها معمولاً در اندازه‌های بزرگ تا قطر ۷۲ اینچ در دسترس هستند و در صورت نیاز، می‌توان آن‌ها را تا ۱۸۰ اینچ نیز ساخت. لوله‌های با قطر بیش از ۲۴ اینچ معمولاً نیاز به تقویت دارند. این تقویت ممکن است به شکل تغییرات خاصی در ساختار لوله باشد، مانند ایجاد برجستگی‌ها (زخم) یا تغییرات بیضی شکل در لوله.

روش ساخت لوله‌های بتنی

برای ساخت لوله‌های بتنی بزرگ، معمولاً از تقویت استفاده می‌شود. این تقویت به‌طور معمول با کمک دو قفس استوانه‌ای انجام می‌شود. در این روش، بتن در داخل لوله به‌طور سریع می‌چرخد. به این ترتیب، نیروی گریز از مرکز باعث می‌شود که بتن به دیواره‌های لوله فشار بیاورد و به این ترتیب، لوله بتنی با تراکم بالا و استحکام بیشتری ساخته شود.

این فرآیند موجب می‌شود که لوله بتنی مقاومت بیشتری در برابر فشار و شرایط مختلف داشته باشد.

انواع اتصالات و فشار

• برای فشارهای پایین، لوله‌های بتنی معمولاً با یک ملات سیمانی پوشیده شده و به راحتی با شیر متصل می‌شوند.
• برای فشارهای بالا، نیاز به اتصال قفل یا اتصالات ویژه وجود دارد. در فشارهای بالای ۱۰۰ فوت، معمولاً یک استوانه فلزی جوش داده شده به لوله اضافه می‌شود تا فشار آب را تحمل کند.

ساخت لوله در محل

• ساخت لوله بتنی در محل به دلیل نیاز به حمل و نقل مصالح و قالب‌ها برای مسافت‌های طولانی، معمولاً هزینه‌بر است.
• این روش ساخت به‌طور معمول فقط زمانی استفاده می‌شود که لوله‌هایی با اندازه‌های غیرمعمول یا در مکان‌هایی که حمل و نقل لوله‌های پیش‌ساخته دشوار است، نیاز باشد.

طول عمر لوله بتنی

• لوله بتنی باید حداقل ۳۵ تا ۵۰ سال در شرایط معمول دوام داشته باشد.
• آب‌های الکاین می‌توانند باعث تخریب سریع قسمت‌های بتنی نازک شوند.
• لوله‌های بتنی که فاضلاب را منتقل می‌کنند، ممکن است در معرض خوردگی سولفید قرار گیرند و عمر کوتاهی داشته باشند مگر اینکه اقدامات احتیاطی لازم انجام شود.

تحمل فشار لوله‌های بتنی

• انواع لوله‌های آب بتنی ساده می‌توانند فشار آب تا ۱۵ متر (۵۰ فوت) را تحمل کنند.
• لوله‌های RCC می‌توانند فشارهای تا ۷۵ متر (۲۳۰ فوت) را تحمل کنند.
• برای فشارهای بالاتر از این، از لوله‌های مقاوم‌تر استفاده می‌شود.

8. لوله رسی فشرده

این لوله‌ها بیشتر برای فاضلاب و زهکشی در شرایط بدون فشار استفاده می‌شوند. از ویژگی‌های آن‌ها می‌توان به مقاومت بالا در برابر خوردگی و طول عمر زیاد اشاره کرد. با این حال، قدرت تحمل فشار این لوله‌ها کم است و نصب آن‌ها به دقت بیشتری نیاز دارد.

جمع‌بندی

هر نوع لوله با توجه به شرایط محیطی، نوع مایع منتقل‌شونده و فشار کاری، مزایا و معایب خاص خود را دارد. انتخاب مناسب از میان انواع لوله‌های آب می‌تواند بر کارایی و طول عمر سیستم تأثیر مستقیم داشته باشد. با توجه به ویژگی‌های ذکرشده، می‌توانید بهترین گزینه را برای پروژه‌های خود انتخاب کنید. مجموعه مهدفولاد با ارائه محصولات باکیفیت و مطابق با استانداردهای روز، این امکان را برای شما فراهم می‌آورد تا انتخاب‌های دقیق و مناسبی برای نیازهای خود داشته باشید.